Daniel Esparza, trên Aleteia, ngày 21/03/25, nhận định: Mặc dù AI mang đến những khả năng đáng lưu ý, nhưng nó cũng mang đến những mối nguy hiểm sâu xa, đặc biệt là đối với những người dễ bị tổn thương nhất.
Trí tuệ nhân tạo đang tiến triển với tốc độ chưa từng có, định hình lại các ngành công nghiệp và cuộc sống hàng ngày. Nhưng khi AI ngày càng hòa nhập hơn vào xã hội, Vatican đang gióng lên hồi chuông cảnh báo khẩn cấp: Công nghệ này cần được quy định để bảo vệ trẻ em.
Tại một hội nghị của Vatican về rủi ro và cơ hội của AI đối với trẻ em (diễn ra từ ngày 20 đến 22 tháng 3 năm 2025), Đức Hồng Y Peter Turkson thuộc Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Giáo hoàng đã cảnh báo không nên để AI "hoàn toàn nằm trong tay các ngành công nghiệp".
Thông điệp của ngài rất rõ ràng: Mặc dù AI mang đến những khả năng đáng lưu ý, nhưng nó cũng mang đến những mối nguy hiểm sâu xa, đặc biệt là đối với những người dễ bị tổn thương nhất.
Các rủi ro mà AI gây ra cho trẻ em
Công nghệ do AI thúc đẩy có khả năng nâng cao giáo dục và hợp lý hóa việc học, nhưng nó cũng khiến trẻ em phải đối mặt với những rủi ro đáng kể. Joachim Von Braun, chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học Giáo hoàng, đã chỉ ra những lo ngại đáng báo động: nghiện mạng xã hội, suy giảm nhận thức, vi phạm quyền riêng tư, thao túng hành vi và thậm chí là bóc lột tình dục.
Đây không phải là những nỗi sợ trừu tượng. Các nghiên cứu ngày càng liên kết việc sử dụng mạng xã hội do AI thúc đẩy quá mức với những khó khăn về sức khỏe tâm thần ở những người trẻ tuổi. Các thuật toán AI, được thiết kế để tối đa hóa sự tương tác, thường thúc đẩy nội dung có thể bóp méo hình ảnh bản thân, khuyến khích các hành vi có hại và thúc đẩy sự phụ thuộc. Tệ hơn nữa, các công cụ do AI thúc đẩy đang bị khai thác để dụ dỗ và buôn bán, khiến không gian trực tuyến trở nên nguy hiểm hơn đối với trẻ em.
Vatican không kêu gọi lệnh cấm AI mà kêu gọi quy định có trách nhiệm. Von Braun nhấn mạnh đến nhu cầu về "biện pháp bảo vệ quốc tế", than thở rằng Nghị viện châu Âu vẫn chưa thông qua luật AI đã được tranh luận từ lâu. Quan điểm của Giáo hội rất rõ ràng: công nghệ phải phục vụ phẩm giá con người, chứ không phải làm suy yếu phẩm giá đó.
Các giới hạn của AI — và điều gì khiến chúng ta trở nên con người
Cuộc tranh luận này đề cập đến một câu hỏi cơ bản: Con người có ý nghĩa gì trong thời đại AI? Mặc dù AI có thể xử lý dữ liệu và nhận dạng các mô hình, nhưng nó không suy nghĩ. Suy nghĩ thực sự — suy gẫm về cái đẹp, tìm kiếm sự khôn ngoan và chiêm nghiệm ý nghĩa sâu sắc hơn của cuộc sống — vẫn là bản chất độc nhất của con người.
Vatican luôn duy trì sự khác biệt này, nhấn mạnh rằng mặc dù AI có thể hỗ trợ ra quyết định, nhưng nó không có chiều sâu như sự suy nghĩ của con người. Trí thông minh của AI có chức năng, nhưng nó không có sự tự do, sáng tạo hoặc trách nhiệm đạo đức.
AI, giống như mọi công nghệ, phải được hướng dẫn bởi các nguyên tắc đạo đức. Như Đức Giáo Hoàng Phanxicô đã tuyên bố, "khôn ngoan không đến từ máy móc mà đến từ Thần khí". Sự khôn ngoan này kêu gọi nhân loại sử dụng AI vì mục đích tốt — nâng cao giáo dục, bảo vệ những người dễ bị tổn thương và thúc đẩy sự phát triển của con người.
Lời kêu gọi hành động
Vatican đã lên tiếng ủng hộ việc sử dụng AI một cách có đạo đức. Năm 2020, Vatican đã phát động Lời kêu gọi của Rome về Đạo đức AI, kêu gọi các chính phủ và công ty đảm bảo AI tôn trọng quyền con người. Đức Giáo Hoàng Phanxicô đã đích thân giải quyết các mối quan ngại về AI tại cuộc họp G7 năm 2024, nhấn mạnh đến nhu cầu hợp tác quốc tế. Thông điệp Ngày hòa bình thế giới năm 2024 của ngài là về chủ đề AI.
Hiện nay, với những mối đe dọa ngày càng tăng đối với trẻ em, Vatican đang đổi mới lời kêu gọi của mình. Vatican kêu gọi các nhà hoạch định chính sách thiết lập các luật bảo vệ tâm trí trẻ em khỏi những tác động tiêu cực của AI trong khi khai thác tiềm năng của AI vì mục đích tốt đẹp.
AI sẽ tồn tại lâu dài, nhưng quỹ đạo của nó không được xác định trước. Nhân loại — được hướng dẫn bởi khôn ngoan, đạo đức và đức tin — phải đảm bảo rằng AI phục vụ chứ không phải gây nguy hiểm cho những người dễ bị tổn thương nhất trong chúng ta.