Lời Chủ Chăn TGP Saigòn tháng 12.2008
Giáo dục kitô giáo và công cuộc phát triển đất nước
1. Anh chị em thành viên gia đình giáo phận thân mến, sau thời gian hơn mười năm cùng với anh chị em đồng hành cùng dân tộc trong Thành phố nầy, tôi muốn chia sẻ cùng anh chị em suy nghĩ, lo âu và hy vọng của tôi đối với công cuộc phát triển đất nước, với ước mong mọi người ý thức và nỗ lực đưa vào đời sống những giá trị bắt nguồn từ Tin Mừng Đức Giêsu Kitô, nhắm góp phần làm cho công cuộc phát triển đất nước hôm nay ngày càng thêm vững bền.
Sức mạnh thúc đẩy công cuộc phát triển hôm nay
2. Có lẽ từ nhiều thập niên qua, hoàn cảnh nghèo khổ và lạc hậu sau chiến tranh cũng như đời sống hưởng thụ và duy vật chất ngày nay, khiến nhiều thành phần xã hội xác tín rằng: đồng tiền có sức mạnh vạn năng, là giải pháp cho mọi vấn đề. Qua thông tin của báo chí và của dư luận quần chúng, xem ra niềm tin đó ngày càng phổ biến, và đồng tiền, vốn là một đầy tớ tốt, đã trở thành ông chủ ác nghiệt, đã gặm nhấm lương tâm, lòng tự trọng và nhân phẩm, xói mòn ý thức tôn trọng chân lý và công lý. Trong bối cảnh đó, công cuộc phát triển đất nước đòi hỏi người người ý thức củng cố niềm tin chân chính, một niềm tin vừa có sức lành mạnh hoá đời sống gia đình và xã hội, vừa có sức thúc đẩy xây dựng nền tảng vững bền cho công cuộc phát triển đất nước hôm nay.
Bí quyết của sự phát triển
3. Lịch sử phát triển xã hội loài người xuyên qua các chế độ và các nền văn minh tự cổ chí kim để lại cho hậu thế bài học vô giá nầy: Bí quyết của sự phát triển đất nước cũng như con người không phải là gươm giáo, súng đạn, không phải là bạo lực, chiến tranh và khủng bố, cũng không phải là quyền lực, thế lực và tài lực, song là niềm tin vào chân lý và công lý, niềm tin vào tình huynh đệ, sự hoà hợp trong cộng đồng dân tộc cũng như hoà bình trong thế giới hôm nay. Chân lý và công lý, tình huynh đệ và hoà bình, đó cũng là những giá trị được Giáo Hội của Chúa Kitô truyền dạy như là những giá trị nền tảng cho sự phát triển vững bền xã hội loài người.
Nếu kiến thức khoa học kỹ thuật là phương tiện, thì niềm tin vào những giá trị nền tảng là sức mạnh cho công cuộc phát triển đất nước. Khi chỉ có kỹ thuật mà thiếu những giá trị nền tảng cho đời sống xã hội, thì sự phát triển để lại những tiêu cực và tệ nạn xã hội, đồng thời thiếu tính vững bền. Trong công cuộc phát triển, con người là cùng đích, quyền lực, thế lực và tài lực là công cụ, những giá trị nền tảng là nền móng mang tính vững bền.
Xây đắp nền móng phát triển vững bền
4. Chân lý. Thiên hạ trong trời đất xưa nay đều ý thức và xác tín rằng sự sống và nhân phẩm, tự do và nhân quyền, là bẩm sinh, là thiên phú. Tín đồ các tôn giáo tin rằng đó là quà tặng của Đấng Tạo Hoá Chí Tôn trao cho loài người để quản lý vũ trụ tạo vật vì sự sống, phẩm giá và hạnh phúc lâu dài của con người, của gia đình và xã hội loài người. Đó là chân lý về sự hiện hữu của loài người trên trái đất. Đó là chân lý về nhân quyền, về tự do, về sự bình đẳng giữa người với người, không phân biệt tôn giáo, chủng tộc, giàu nghèo, chính kiến. Các bản Hiến Chương, Hiến Pháp, Tuyên Ngôn trên thế giới xưa nay đều đã ghi nhận chân lý khách quan đó. Dựa trên Lời Chúa dạy, người công giáo tin rằng Đức Giêsu là hiện thân của Chân Lý tròn đầy.
Nếu chân lý là điều phản ánh thực tại vô hình, như nhân phẩm và nhân quyền, công lý và tình huynh đệ, thì sự thật là điều phản ánh thực tại hữu hình, như sự kiện, biến cố, cuộc sống con người và xã hội. Chức năng của các cơ quan truyền thông xã hội là thông truyền trung thực chân lý và sự thật, nhằm tạo niềm tin, củng cố những mối quan hệ xã hội lành mạnh. Khi truyền thông không trung thực với chân lý, hoặc bóp méo, cắt xén, thêu dệt sự thật, nhằm biến chân lý và sự thật từ điều phản ánh thực tại thành điều có lợi riêng cho bản thân hoặc cho phe phái, khi đó, thay vì làm cho mọi người tin tưởng và liên kết với nhau, thì trái lại truyền thông xói mòn niềm tin và làm cho con người nghi kỵ lẫn nhau, làm xấu đi những mối quan hệ trong cộng đồng xã hội.
5. Công lý. Công lý là điều phù hợp với đạo lý và công ích, công bằng là điều đúng với lẽ phải. Đạo lý và lẽ phải đều đòi hỏi mọi người ý thức tôn trọng sự sống và nhân phẩm, tôn trọng nhân quyền cũng như các quyền tự do và quyền tư hữu của mọi thành phần trong cộng đồng xã hội. Tài sản, chức quyền, địa vị, là lớp vỏ bọc ngoài, có thể khác nhau về mức độ, cấp bực, song nhân phẩm và nhân quyền, mang tính bẩm sinh, thì như nhau ở nơi mọi người, do đó cần được tôn trọng và đối xử bình đẳng với nhau.
Công lý và lẽ phải đều đòi hỏi giới hữu trách tạo cơ hội đồng đều cho mọi người giàu nghèo phát huy tiềm năng và phẩm giá của mình. Đồng thời tạo thuận lợi cho mỗi người học biết tôn trọng chân lý và công lý, tình huynh đệ và hoà bình. Không có được những cơ hội thuận lợi đó, con người không phát huy được khả năng sống trung thực, lương thiện, phục vụ cho công ích. Con người đó chỉ biết làm theo mệnh lệnh, hoặc chỉ biết chạy theo cơm áo gạo tiền bằng mọi giá và mọi cách, cả cách dối trá, xảo quyệt, lừa gạt, hoặc bạo lực, áp bức. Thực tế cho thấy những cách bất lương đó đều tạo thêm bất công và gây ra bất ổn trong xã hội.
6. Tình huynh đệ. Khi đặt nền tảng trên niềm tin vào chân lý và lòng tôn trọng đối với đạo lý và lẽ phải, tình huynh đệ sẽ đưa đến những nỗ lực đáp ứng nhu cầu ngày nay là: (1) tôn trọng và bảo vệ sự sống, nhân phẩm, nhân quyền của mọi người anh em đồng bào và đồng loại, (2) vun tưới và chăm lo cho hạt giống tiềm năng của mọi người phát triển và sinh hoa kết trái thiện ích cho mọi gia đình, mọi dân tộc.
Tình huynh đệ đó còn được gọi là tình huynh đệ đại đồng. Trong thế giới toàn cầu hoá hôm nay, châm ngôn “Tứ hải giai huynh đệ” là ánh sáng soi đường cho loài người xây đắp tình liên đới và tạo ra sức mạnh tổng hợp cho sự phát triển và thăng tiến của mọi dân tộc. Khuynh hướng “Cá lớn nuốt cá bé”, phát sinh từ nền kinh tế thị trường, là động cơ thúc đẩy sản xuất, đồng thời nó cũng là một thứ lực phân rẽ và làm suy yếu sức sống của cộng đồng dân tộc.
7. Hòa bình. Hoà bình đích thực không có nghĩa là vắng bóng chiến tranh, mà là kết quả của công trình xây dựng, bảo vệ và phát triển. Ba viên đá nền xây dựng toà nhà Hoà Bình là Chân lý, Công lý và Tình Huynh đệ đại đồng. Gìn giữ và bảo vệ hoà bình lâu dài là nghĩa vụ của cả dân tộc và của mọi dân tộc. Đó cũng là chức năng của công quyền với trách nhiệm tổ chức cơ chế và luật lệ quản lý xã hội, bang giao quốc tế. Những khi quyền tự do của con người bị khống chế, những khi có hành động thiếu dân chủ, phân biệt đối xử, hoặc bạo lực áp bức, đó là những lúc biểu lộ sự thiếu ý thức tôn trọng đối với chân lý, công lý và tình huynh đệ. Đó cũng là những lúc làm suy yếu nền móng xây dựng hoà bình.
Công cuộc phát triển vững bền
8. Trong lãnh vực xã hội, niềm tin và lòng tôn trọng đối với những giá trị nền tảng trên là sức mạnh thúc đẩy mọi người chung sức đáp ứng nhu cầu khẩn thiết của đất nước hôm nay: - hàn gắn những vết thương chiến tranh còn đang rỉ máu và tạo ra thế đối kháng cũng như chia rẽ trong lòng dân tộc; - khắc phục những tiêu cực và tệ nạn xã hội, nhằm lành mạnh hoá và thăng tiến đời sống gia đình và xã hội; - xây dựng đất nước vững bền và phát triển con người toàn diện.
9. Trong lãnh vực giáo dục, những giá trị nền tảng là ngọn đuốc soi sáng cho giới hữu trách là gia đình, nhà trường, xã hội, có cái nhìn chính xác về con người như là cùng đích của giáo dục và phát triển. Đồng thời cũng có cái nhìn về giáo dục và phát triển mang tính toàn diện.
Nền giáo dục toàn diện bao gồm mọi phương diện nhân bản và nền tảng của con người, như:
- (1) trí dục, nhằm phát huy các tiềm năng trí thức là tiếp thu, ghi nhớ, phân tích, tổng hợp và sáng tạo,
- (2) kỹ dục, nhằm phát huy khả năng ứng dụng và thực hành,
- (3) thể dục, nhằm rèn luyện một thân thể cường tráng làm cho tâm thần lành mạnh,
- (4) đức dục, nhằm phát huy khả năng đồng hoá với những giá trị tinh thần và đạo đức làm cho tâm hồn ngày càng trở nên cao thượng.
Khi dạy cho con người biết yêu chuộng chân lý và công lý, tình huynh đệ và hoà bình, nền giáo dục đó không những giúp thế hệ người trẻ tìm gặp lẽ sống và niềm hy vọng đối với tương lai của dân tộc, song còn: (1) tránh biến họ thành những con người hụt hẫng, què quặt, bệnh hoạn; (2) tránh tiếp tay biến họ thành công cụ phục vụ cho những tham vọng ích kỷ của những thành phần nắm giữ quyền lực, thế lực, tài lực trong xã hội; (3) tránh tạo thêm bất công và bất ổn trong xã hội.
10. Trong lãnh vực kinh tế, bốn giá trị nền tảng là bản chỉ đường cho mọi thành phần phát huy lòng yêu nước:
- Đối với thành phần sản xuất, yêu nước hôm nay là sống tự trọng và trung thực, không làm ra hàng dỏm, hàng giả, thuốc dỏm, thuốc giả, bằng giả, học giả, song làm ra những sản phẩm có chất lượng ngày càng cao; yêu nước còn là quan tâm chăm lo cho đời sống công nhân và gia đình họ, chia sẻ và nâng đỡ lúc họ túng quẩn, tránh đối xử với họ như phương tiện sản xuất;
- Đối với các giới tiêu thụ, yêu nước hôm nay là”người Việt Nam dùng hàng Việt Nam”. Nếu lòng tôn trọng tha nhân đòi hỏi không bài ngoại, thì lòng tự trọng đòi hỏi không sính ngoại đến độ để mình bị đè bẹp và bị tha hoá.
- Đối với các thành phần nắm giữ quyền lực, thế lực, tài lực trong xã hội, địa vị càng cao càng có trách nhiệm đi đầu và dẫn đầu lòng tự trọng và lòng yêu nước hôm nay.
Đó cũng là bài học lịch sử từ những nước Á châu phát triển hoặc đang phát triển hôm nay.
Giáo dục kitô giáo và công cuộc phát triển đất nước
1. Anh chị em thành viên gia đình giáo phận thân mến, sau thời gian hơn mười năm cùng với anh chị em đồng hành cùng dân tộc trong Thành phố nầy, tôi muốn chia sẻ cùng anh chị em suy nghĩ, lo âu và hy vọng của tôi đối với công cuộc phát triển đất nước, với ước mong mọi người ý thức và nỗ lực đưa vào đời sống những giá trị bắt nguồn từ Tin Mừng Đức Giêsu Kitô, nhắm góp phần làm cho công cuộc phát triển đất nước hôm nay ngày càng thêm vững bền.
Sức mạnh thúc đẩy công cuộc phát triển hôm nay
2. Có lẽ từ nhiều thập niên qua, hoàn cảnh nghèo khổ và lạc hậu sau chiến tranh cũng như đời sống hưởng thụ và duy vật chất ngày nay, khiến nhiều thành phần xã hội xác tín rằng: đồng tiền có sức mạnh vạn năng, là giải pháp cho mọi vấn đề. Qua thông tin của báo chí và của dư luận quần chúng, xem ra niềm tin đó ngày càng phổ biến, và đồng tiền, vốn là một đầy tớ tốt, đã trở thành ông chủ ác nghiệt, đã gặm nhấm lương tâm, lòng tự trọng và nhân phẩm, xói mòn ý thức tôn trọng chân lý và công lý. Trong bối cảnh đó, công cuộc phát triển đất nước đòi hỏi người người ý thức củng cố niềm tin chân chính, một niềm tin vừa có sức lành mạnh hoá đời sống gia đình và xã hội, vừa có sức thúc đẩy xây dựng nền tảng vững bền cho công cuộc phát triển đất nước hôm nay.
Bí quyết của sự phát triển
3. Lịch sử phát triển xã hội loài người xuyên qua các chế độ và các nền văn minh tự cổ chí kim để lại cho hậu thế bài học vô giá nầy: Bí quyết của sự phát triển đất nước cũng như con người không phải là gươm giáo, súng đạn, không phải là bạo lực, chiến tranh và khủng bố, cũng không phải là quyền lực, thế lực và tài lực, song là niềm tin vào chân lý và công lý, niềm tin vào tình huynh đệ, sự hoà hợp trong cộng đồng dân tộc cũng như hoà bình trong thế giới hôm nay. Chân lý và công lý, tình huynh đệ và hoà bình, đó cũng là những giá trị được Giáo Hội của Chúa Kitô truyền dạy như là những giá trị nền tảng cho sự phát triển vững bền xã hội loài người.
Nếu kiến thức khoa học kỹ thuật là phương tiện, thì niềm tin vào những giá trị nền tảng là sức mạnh cho công cuộc phát triển đất nước. Khi chỉ có kỹ thuật mà thiếu những giá trị nền tảng cho đời sống xã hội, thì sự phát triển để lại những tiêu cực và tệ nạn xã hội, đồng thời thiếu tính vững bền. Trong công cuộc phát triển, con người là cùng đích, quyền lực, thế lực và tài lực là công cụ, những giá trị nền tảng là nền móng mang tính vững bền.
Xây đắp nền móng phát triển vững bền
4. Chân lý. Thiên hạ trong trời đất xưa nay đều ý thức và xác tín rằng sự sống và nhân phẩm, tự do và nhân quyền, là bẩm sinh, là thiên phú. Tín đồ các tôn giáo tin rằng đó là quà tặng của Đấng Tạo Hoá Chí Tôn trao cho loài người để quản lý vũ trụ tạo vật vì sự sống, phẩm giá và hạnh phúc lâu dài của con người, của gia đình và xã hội loài người. Đó là chân lý về sự hiện hữu của loài người trên trái đất. Đó là chân lý về nhân quyền, về tự do, về sự bình đẳng giữa người với người, không phân biệt tôn giáo, chủng tộc, giàu nghèo, chính kiến. Các bản Hiến Chương, Hiến Pháp, Tuyên Ngôn trên thế giới xưa nay đều đã ghi nhận chân lý khách quan đó. Dựa trên Lời Chúa dạy, người công giáo tin rằng Đức Giêsu là hiện thân của Chân Lý tròn đầy.
Nếu chân lý là điều phản ánh thực tại vô hình, như nhân phẩm và nhân quyền, công lý và tình huynh đệ, thì sự thật là điều phản ánh thực tại hữu hình, như sự kiện, biến cố, cuộc sống con người và xã hội. Chức năng của các cơ quan truyền thông xã hội là thông truyền trung thực chân lý và sự thật, nhằm tạo niềm tin, củng cố những mối quan hệ xã hội lành mạnh. Khi truyền thông không trung thực với chân lý, hoặc bóp méo, cắt xén, thêu dệt sự thật, nhằm biến chân lý và sự thật từ điều phản ánh thực tại thành điều có lợi riêng cho bản thân hoặc cho phe phái, khi đó, thay vì làm cho mọi người tin tưởng và liên kết với nhau, thì trái lại truyền thông xói mòn niềm tin và làm cho con người nghi kỵ lẫn nhau, làm xấu đi những mối quan hệ trong cộng đồng xã hội.
5. Công lý. Công lý là điều phù hợp với đạo lý và công ích, công bằng là điều đúng với lẽ phải. Đạo lý và lẽ phải đều đòi hỏi mọi người ý thức tôn trọng sự sống và nhân phẩm, tôn trọng nhân quyền cũng như các quyền tự do và quyền tư hữu của mọi thành phần trong cộng đồng xã hội. Tài sản, chức quyền, địa vị, là lớp vỏ bọc ngoài, có thể khác nhau về mức độ, cấp bực, song nhân phẩm và nhân quyền, mang tính bẩm sinh, thì như nhau ở nơi mọi người, do đó cần được tôn trọng và đối xử bình đẳng với nhau.
Công lý và lẽ phải đều đòi hỏi giới hữu trách tạo cơ hội đồng đều cho mọi người giàu nghèo phát huy tiềm năng và phẩm giá của mình. Đồng thời tạo thuận lợi cho mỗi người học biết tôn trọng chân lý và công lý, tình huynh đệ và hoà bình. Không có được những cơ hội thuận lợi đó, con người không phát huy được khả năng sống trung thực, lương thiện, phục vụ cho công ích. Con người đó chỉ biết làm theo mệnh lệnh, hoặc chỉ biết chạy theo cơm áo gạo tiền bằng mọi giá và mọi cách, cả cách dối trá, xảo quyệt, lừa gạt, hoặc bạo lực, áp bức. Thực tế cho thấy những cách bất lương đó đều tạo thêm bất công và gây ra bất ổn trong xã hội.
6. Tình huynh đệ. Khi đặt nền tảng trên niềm tin vào chân lý và lòng tôn trọng đối với đạo lý và lẽ phải, tình huynh đệ sẽ đưa đến những nỗ lực đáp ứng nhu cầu ngày nay là: (1) tôn trọng và bảo vệ sự sống, nhân phẩm, nhân quyền của mọi người anh em đồng bào và đồng loại, (2) vun tưới và chăm lo cho hạt giống tiềm năng của mọi người phát triển và sinh hoa kết trái thiện ích cho mọi gia đình, mọi dân tộc.
Tình huynh đệ đó còn được gọi là tình huynh đệ đại đồng. Trong thế giới toàn cầu hoá hôm nay, châm ngôn “Tứ hải giai huynh đệ” là ánh sáng soi đường cho loài người xây đắp tình liên đới và tạo ra sức mạnh tổng hợp cho sự phát triển và thăng tiến của mọi dân tộc. Khuynh hướng “Cá lớn nuốt cá bé”, phát sinh từ nền kinh tế thị trường, là động cơ thúc đẩy sản xuất, đồng thời nó cũng là một thứ lực phân rẽ và làm suy yếu sức sống của cộng đồng dân tộc.
7. Hòa bình. Hoà bình đích thực không có nghĩa là vắng bóng chiến tranh, mà là kết quả của công trình xây dựng, bảo vệ và phát triển. Ba viên đá nền xây dựng toà nhà Hoà Bình là Chân lý, Công lý và Tình Huynh đệ đại đồng. Gìn giữ và bảo vệ hoà bình lâu dài là nghĩa vụ của cả dân tộc và của mọi dân tộc. Đó cũng là chức năng của công quyền với trách nhiệm tổ chức cơ chế và luật lệ quản lý xã hội, bang giao quốc tế. Những khi quyền tự do của con người bị khống chế, những khi có hành động thiếu dân chủ, phân biệt đối xử, hoặc bạo lực áp bức, đó là những lúc biểu lộ sự thiếu ý thức tôn trọng đối với chân lý, công lý và tình huynh đệ. Đó cũng là những lúc làm suy yếu nền móng xây dựng hoà bình.
Công cuộc phát triển vững bền
8. Trong lãnh vực xã hội, niềm tin và lòng tôn trọng đối với những giá trị nền tảng trên là sức mạnh thúc đẩy mọi người chung sức đáp ứng nhu cầu khẩn thiết của đất nước hôm nay: - hàn gắn những vết thương chiến tranh còn đang rỉ máu và tạo ra thế đối kháng cũng như chia rẽ trong lòng dân tộc; - khắc phục những tiêu cực và tệ nạn xã hội, nhằm lành mạnh hoá và thăng tiến đời sống gia đình và xã hội; - xây dựng đất nước vững bền và phát triển con người toàn diện.
9. Trong lãnh vực giáo dục, những giá trị nền tảng là ngọn đuốc soi sáng cho giới hữu trách là gia đình, nhà trường, xã hội, có cái nhìn chính xác về con người như là cùng đích của giáo dục và phát triển. Đồng thời cũng có cái nhìn về giáo dục và phát triển mang tính toàn diện.
Nền giáo dục toàn diện bao gồm mọi phương diện nhân bản và nền tảng của con người, như:
- (1) trí dục, nhằm phát huy các tiềm năng trí thức là tiếp thu, ghi nhớ, phân tích, tổng hợp và sáng tạo,
- (2) kỹ dục, nhằm phát huy khả năng ứng dụng và thực hành,
- (3) thể dục, nhằm rèn luyện một thân thể cường tráng làm cho tâm thần lành mạnh,
- (4) đức dục, nhằm phát huy khả năng đồng hoá với những giá trị tinh thần và đạo đức làm cho tâm hồn ngày càng trở nên cao thượng.
Khi dạy cho con người biết yêu chuộng chân lý và công lý, tình huynh đệ và hoà bình, nền giáo dục đó không những giúp thế hệ người trẻ tìm gặp lẽ sống và niềm hy vọng đối với tương lai của dân tộc, song còn: (1) tránh biến họ thành những con người hụt hẫng, què quặt, bệnh hoạn; (2) tránh tiếp tay biến họ thành công cụ phục vụ cho những tham vọng ích kỷ của những thành phần nắm giữ quyền lực, thế lực, tài lực trong xã hội; (3) tránh tạo thêm bất công và bất ổn trong xã hội.
10. Trong lãnh vực kinh tế, bốn giá trị nền tảng là bản chỉ đường cho mọi thành phần phát huy lòng yêu nước:
- Đối với thành phần sản xuất, yêu nước hôm nay là sống tự trọng và trung thực, không làm ra hàng dỏm, hàng giả, thuốc dỏm, thuốc giả, bằng giả, học giả, song làm ra những sản phẩm có chất lượng ngày càng cao; yêu nước còn là quan tâm chăm lo cho đời sống công nhân và gia đình họ, chia sẻ và nâng đỡ lúc họ túng quẩn, tránh đối xử với họ như phương tiện sản xuất;
- Đối với các giới tiêu thụ, yêu nước hôm nay là”người Việt Nam dùng hàng Việt Nam”. Nếu lòng tôn trọng tha nhân đòi hỏi không bài ngoại, thì lòng tự trọng đòi hỏi không sính ngoại đến độ để mình bị đè bẹp và bị tha hoá.
- Đối với các thành phần nắm giữ quyền lực, thế lực, tài lực trong xã hội, địa vị càng cao càng có trách nhiệm đi đầu và dẫn đầu lòng tự trọng và lòng yêu nước hôm nay.
Đó cũng là bài học lịch sử từ những nước Á châu phát triển hoặc đang phát triển hôm nay.